YI: De Bewoonbare Bouwplaats

Project: ontwerp / ontwerpend onderzoek

Cliënt: Rijksvastgoedbedrijf, College van Rijksadviseurs

Jaar: 2024

Programma: Horeca/ werkplek/ commercieel

Locatie: Utrecht

In het kader van het ‘Young Innovators programma’ hebben we een ontwerpend onderzoek verricht naar de fysieke en sociale aspecten van binnenstedelijke bouwplaatsen. Ruimtelijke kwaliteit – of het ontbreken ervan – was daarbij de focus. Binnen het onderzoek zijn een aantal bouwplaatsen in binnen- en buitenland geanalyseerd en is er daaropvolgend een kader van regels opgesteld om tot bouwplaatsen te komen die beter binnen de fysieke, sociale en infrastructurele ordening van de stad zijn opgenomen.

Bouwplaatsen hebben een alom bekende verschijningsvorm. Grenzen worden daarbij vaak door rommelige hekken gedefinieerd. Omleidingen van verkeersroutes, losliggende bestrating en bergen met afval typeren vaak de openbare ruimte eromheen. Niet zelden ontstaan er gevaarlijke situaties of onoverzichtelijke plekken. Vanuit onze analyses blijkt dat er op een aantal vlakken met eenvoudige ingrepen verbetering kan worden gebracht, met name op het gebied van interactie, verkeer, uitstraling en gebruiksmogelijkheden.

Als ontwerpoplossing is er voorgesteld om de perimeter van de bouwplaats beter af te stemmen op de stedelijke situatie eromheen. Door in te spelen op vernauwingen en verbredingen in de openbare ruimte kunnen plekken worden gecreëerd. Daarnaast is het noodzakelijk een aantal kenmerken van kwalitatieve verblijfsplaatsen in de stad op te nemen in de bouwhekken. Zo zou er bijvoorbeeld een kleine winkel of koffietent op de hoek van een bouwplaats kunnen worden geplaatst. De combinatie van deze beide maatregelen zorgt voor een rijk aaneengeregen sequentie van actieve stedelijke ruimtes rondom de bouwplaats. De bouwplaats wordt zo een dienend meubel in het stedelijk interieur.

Door op 3 niveaus de bouwschutting te verrijken ontstaat een afwisselende stadsruimte met verschillende karakters. Ten eerste wordt daarbij de tektonische opbouw van het bouwhek in verschillende expressies gedifferentieerd. Zo onstaat er geen lange vlakke wand maar een rijke schaduwwerking.

Daarnaast worden er een aantal 3D elementen uitgetimmerd, door het hek plaatselijk te verdubbelen om er een etalage, zitgelegenheid of doorzicht te voorzien.

Op de hoeken tenslotte worden een aantal kleinschalige functies geplaatst. Zo ontstaat een samengesmede enscenering van de bouwplaats op ooghoogte.

Vergeleken bij de energie en materialen die benodigd zijn voor de looptijd van een bouwplaats, is de extra benodigde investering voor ruimtelijke kwaliteit eigenlijk miniem. Zeker wanneer het gaat om langdurige bouwprojecten is het cruciaal om na te denken over de invulling van de stad in de tussentijd. Bovendien bestaat een bouwplaats helemaal niet als tijdelijke entiteit, omdat ze eigenlijk permanent in de stad aanwezig is. Daarom moeten er eigenlijk hogere eisen worden gesteld aan deze alom tegenwoordige tussenperiode, dan aan de uiteindelijk gerealiseerde eindresultaten. De voorgestelde strategie is daar een voorbeeld van.